Periferie
In de fototentoonstelling Periferie stond het landschap aan de stadsrand centraal. De fotograaf Theo Baart liet aan de hand van foto’s uit Hiroshima, Parijs en Kennemerland zien hoe grond langs de rafelranden van de stad in een hoog tempo verstedelijkt. De landbouwgronden bij de steden maken plaats voor tuincentra, doe-het-zelfmarkten, autodealers, bedrijfscomplexen en drive-in restaurants. Het verleden dat in de binnenstad wordt gekoesterd en behouden, verdwijnt langs de stadsrand voorgoed. Deze tentoonstelling bestond uit ongeveer veertig foto’s. Dit project maakte deel uit van Land in Zicht, een reeks tentoonstellingen en evenementen over het voormalige, het huidige en het toekomstige landschap van de regio Kennemerland.
Heel lang waren open ruimtes vanzelfsprekend. Tegenwoordig kijkt bouwlustig Nederland met een schuin oog naar ieder veldje waar een boer kool laat groeien. Vooral als dat veldje in de buurt ligt van een stad. De vooruitgang manifesteert zich met tuincentra, maneges, bedrijfsruimtes, tennishallen, autodealers en drive-in restaurants. Dat alles heeft ruimte nodig, veel ruimte. Deze ontwikkeling valt niet of nauwelijks te beteugelen. Terwijl historische binnensteden zoveel mogelijk beschermd worden, krijgen bedrijven aan de rand van de stad alle vrijheid nieuwe, vaak lelijke gebouwen neer te zetten. Daar vindt een echte veldslag plaats waarbij het oude, historische landschap onomkeerbaar verdwijnt. Voor de tentoonstelling Periferie fotografeerde Theo Baart op drie plekken de stadsranden: Hiroshima, Parijs en Haarlem (Kennemerland).
Bloemendaalse Kool in Haarlem, Theo Baart
In Japan bezocht Baart het na de oorlog herbouwde Hiroshima. Door geografische beperkingen – de zee en de bergen – kan de stad niet groeien. De omloopsnelheid van de gebouwen is erg hoog. Alles wat niet meer functioneert wordt vervangen. De traditionele dorpen langs de stad zijn geannexeerd. De plattelandsweg is randweg geworden en de winkeltjes zijn vervangen door internationale ketens.
De tweede plek, Parijs, is verbonden met het achterland door een stervormig netwerk van snelwegen. Aan de oostkant van de stad, zo’n vijftig kilometer van de Notre Dame, worden die snelwegen met elkaar verbonden door een randweg, de Francilienne. Deze route loopt langs historische dorpjes waar de Franse adel jachthuizen en proefboerderijen had. Op de knooppunten van de uitgaande snelwegen zijn verzamelplaatsen ontstaan van grote supermarkten (les grandes surfaces), hotels, bouwmarkten en garages. De historische dorpen zijn overgeleverd aan deze ontwikkeling: de dorpsstraat is nu de oprit naar supermarchés zoals Leclerc en Champion. Het centrum is de periferie geworden.
Hiroshima, Theo Baart
Tot slot fotografeerde Theo Baart tussen Overveen en Haarlem het westelijk tuinbouwgebied, een min of meer open gebied van tachtig hectare. Hier is de strijd nog onbeslist. In de 17de eeuw werd dit gebied achter de duinrand ingericht voor de tulpenteelt en de linnenblekerij. Het landschap werd aangepast aan die activiteit. Vaarten werden gegraven, paden aangelegd. Het verleden is hier nog steeds goed herkenbaar. Maar de druk op dit gebied is groot. Kleine ontwikkelingen maken duidelijk hoe kwetsbaar dit waardevolle, historische gebied is.
In het werk van de fotograaf Theo Baart (Amsterdam, 1957) staat de inrichting van Nederland centraal. Zo fotografeerde hij gedurende twintig jaar de veranderingen in Hoofddorp, het dorp waar hij opgroeide. In Bouwlust (1999) zijn deze foto’s gepubliceerd. Baart maakte daarnaast onder meer de fotoboeken Hollandse Interieurs (1994) en Snelweg, Highways in the Netherlands, en werkte mee aan Atlas van de verandering. Nederland herschikt (2000). In Territorium (2003) bericht hij vanuit de Bijlmermeer waar hoogbouw plaats maakt voor de laagbouw.
Deze tentoonstelling maakte deel uitmaakt van het project Land in Zicht. Dit project, georganiseerd door de Kunst en Cultuur Noord-Holland, wilde het publiek kennis laten maken met het voormalige, het huidige en het toekomstige landschap van de regio Kennemerland. Land in Zicht omvatte natuur- en cultuurfietsroutes. Langs deze routes waren tal van activiteiten georganiseerd.