Ook in de schilderkunst staat romantiek voor emotie, sfeer en hartstocht – je verliezen in het moment. De sublieme berglandschappen van Caspar David Friedrich en de zeegezichten van William Turner zijn de buitenlandse iconen van de romantiek. De tentoonstelling ‘Groots en meeslepend. Sublieme landschappen uit de Nederlandse romantiek’ in De Hallen Haarlem bestaat uit werken waarin beroemde Nederlandse landschapschilders hun extreme emotionele ervaring van de natuur het sterkst tot uiting hebben gebracht. Overweldigende landschappen die zowel bewondering voor de natuur als ontzag voor haar krachten en grilligheid oproepen.

In de tentoonstelling is gekozen voor een aantal thema’s: eindeloze vergezichten, nachttaferelen, berg- en rivierlandschappen, watervallen, schipbreuken, noodweer en woudreuzen. Alle vijf zalen zijn gevuld met ruim 150 olieverfschilderijen, tekeningen, aquarellen en schetsboeken van meesters als Barend Koekkoek, Johannes Tavenraat, Andreas Schelfhout, Wijnand Nuyen en Jacob Abels.

Voor hun verbeelding van grootse natuurtaferelen grepen de romantische schilders terug op meesters uit de Gouden Eeuw, zoals Jacob van Ruisdael en Meindert Hobbema. Naast buitenlandse invloeden lieten zij zich door de natuur zelf inspireren: eigen natuurstudie, tijdens reizen door binnen- en buitenland, vormde de basis van al hun schilder- en tekenwerk. Zo ontstonden in de periode 1780-1860 vele originele schilderijen, die treffen door een enorm vakmanschap en grote vindingrijkheid. Het leverde de schilders al in hun eigen tijd veel bewondering op, ook internationaal.

Het Nederlandse polderlandschap inspireerde door haar grenzeloze uitgestrektheid. Voor een meer onstuimige natuur reisden veel romantici naar Duitsland en Italië. De landschapschilder Barend Koekkoek raakte tijdens een studiereis door het Rijnlandschap in 1840 vervuld van ‘stomme bewondering voor Gods heilige en schoone natuur’. Tijdens bergtochten ervoer hij de natuur als ‘verheven schoon’, maar soms ook als ‘huiveringwekkend’.

Dergelijke getuigenissen van diepe, veelal religieus gekleurde gevoelens voor de natuur zijn vaak te vinden in brieven en reisverslagen van romantische kunstenaars. Maar vooral in hun schilderijen en tekeningen gaven Koekkoek en zijn collega’s uiting aan die emotionele natuurbeleving. Hun ontzag voor de verheven natuur die tot bescheidenheid dwingt, is typerend voor de romantiek. Ook filosofen en schrijvers uit die tijd (Johannes Kinker, Willem Bilderdijk) beschreven deze ervaring van de natuur als iets ‘subliems’, iets dat zowel mooi als angstwekkend kan zijn.

De romantische mentaliteit is ook in de hedendaagse kunst weer volop aanwezig. De Hallen Haarlem toont daar regelmatig voorbeelden van, zoals de recente exposities rond Uwe Henneken, Guido van der Werve en Slater Bradley. De tentoonstelling ‘Groots en meeslepend’ geeft een beeld van de historische achtergrond van die romantische mentaliteit.

Bruiklenen voor deze tentoonstelling komen van particuliere collecties en musea uit binnen- en buitenland, waaronder de Collectie Rademakers, Stiftung B.C. Koekkoek – Haus in Kleef, en het Rijksmuseum.

‘Groots en meeslepend’ is de derde in de ‘De Hallen Haarlem Zomerserie’, waarin eerder aandacht was voor Isaac Israels en Anton Pieck.