Wat gebeurt er met Rineke Dijkstra’s foto van een Portugese stierenvechter als die in een vergulde 15de-eeuwse lijst wordt geplaatst? Of met de foto die Inez van Lamsweerde maakte van fotomodel Kate Moss, omkaderd door een 16de-eeuwse tabernakellijst? Is een moderne foto in een oude lijst een onverenigbare combinatie of voegt de lijst juist iets toe aan de beleving van het kunstwerk?

De tentoonstelling Portaal naar de hemel  in het Frans Hals Museum toont hedendaagse foto’s in antieke lijsten uit de 16de tot en met de 19de  eeuw en illustreert daarmee de dialoog tussen foto en lijst, tussen oud en nieuw. Galeriehouder Willem van Zoetendaal, initiatiefnemer van de tentoonstelling, maakte een selectie uit de lijstenverzameling van Frits Lugt die is ondergebracht in de Fondation Custodia te Parijs. Van Zoetendaal combineerde foto’s van 26 hedendaagse fotografen, zoals Hellen van Meene, Koos van Breukel, Rineke Dijkstra en Inez van Lamsweerde, met evenzoveel zeldzame antieke lijsten.

Frits Lugt (1884 – 1970) was een vooraanstaande Nederlandse kunstkenner en -verzamelaar. Hij verzamelde vooral tekeningen en prenten, 17de-eeuwse Hollandse en Vlaamse schilderijen, en kunstenaarsbrieven. Al op veertienjarige leeftijd schreef hij een biografie over Rembrandt en op zijn zestiende kreeg hij een baan aangeboden in het veilinghuis Frederik Muller & Co in Amsterdam.

In 1914 vestigde Lugt zich als zelfstandig handelaar in schilderijen, tekeningen en prenten. Ook werd hij adviseur van een belangrijke groep kunstverzamelaars, onder wie Anton Frederik Philips (1874-1951), Daniel George van Beuningen (1877-1955) en Franz Koenigs (1891-1941). In die tijd begon hij tevens met het opbouwen van een eigen kunstcollectie. Hij kocht tekeningen, prenten en schilderijen op veilingen en bij kunsthandelaren, en wisselde kunstwerken uit met musea. Binnen vijf jaar wist hij een aanzienlijke kunstcollectie op te bouwen.

Frits Lugt was buitengewoon geïnteresseerd in authentieke lijsten, hetgeen in de vroege 20ste eeuw uitzonderlijk was. De meeste van zijn tijdgenoten plaatsten oude schilderijen in nieuwe lijsten. Lugt echter zocht naar oude lijsten, gemaakt in dezelfde periode als het kunstwerk. In de 19^de en vroege 20ste eeuw hadden de meeste handelaren en verzamelaars nog weinig oog voor het samenspel tussen schilderij en de oorspronkelijke lijst, zoals blijkt uit de talloze middeleeuwse, Italiaanse panelen die uit originele lijst werden gehaald. Bovendien was het tot ver in de 20ste eeuw gebruikelijk om voor museale tentoonstellingen schilderijen van een nieuwe lijst te voorzien. Frits Lugt verzamelde zo’n 900 antieke lijsten, die hij bewaarde op zijn landgoed Rustenhove in Maartensdijk. Sinds zijn overlijden in 1970 wordt de collectie beheerd door de Fondation Custodia te Parijs.

Sommige foto’s op deze tentoonstelling lijken speciaal voor de oude lijsten te zijn gemaakt, zoals die van een moslimmeisje door Céline van Balen. De lijst die daarbij werd gekozen, verplaatst het portret zonder enig probleem naar de 17de eeuw, alsof de drie tussenliggende eeuwen niet hebben bestaan. Een zeldzame 16de-eeuwse vergulde, Venetiaanse, boogvormige lijst benadrukt op schitterende wijze de intimiteit tussen een moeder en haar baby op de foto van Diana Scherer.