Reizen als inspiratiebron voor kunstenaars: daarover ging de omvangrijke tentoonstelling Reiskoorts, die de zomer van 2016 in De Hallen Haarlem te zien was. Talloze voorbeelden van Nederlandse kunst uit de afgelopen honderdvijftig jaar passeerden er de revue: schilderijen, schetsboeken, fotografie, films en ruimtelijk werk. Tientallen kunstenaars waren vertegenwoordigd: van Jan Sluijters, Isaac Israels, Leo Gestel en Marius Bauer, tot hedendaagse kunstenaars als Joost Conijn, Jan Dibbets, Rob Birza, Jennifer Tee en Roy Villevoye. Hun reizen leidden tot impressies ter plaatse of creatieve verwerkingen achteraf.

Al eeuwenlang gaan kunstenaars op reis om inspiratie op te doen. Ook Nederland kent daar vroege voorbeelden van: in de zestiende eeuw trok Jan van Scorel naar Rome, en een eeuw later reisde Jacob van Ruisdael met zijn schetsboek naar Duitsland. In de periode van de Romantiek, rond 1800-1850, trokken velen het Duitse Rijndal in, onder wie Barend Koekkoek en Johannes Bilders.

Vanaf het midden van de negentiende eeuw nam het aantal bestemmingen sterk toe. Jacobus van Looy trok naar Spanje en Marokko, Louis Apol reisde naar de Noordpool, Isaac Israels bezocht Nederlands-Indië, Willem Dooijewaard schetste in Mongolië en Adriaan Gouwe vertrok naar Tahiti. Geleidelijk aan werd de hele aardbol onderzoeksterrein. Zeker in meer recente tijden zijn talloze kunstenaars op pad gegaan: met schetsboeken en schildersspullen, maar bovenal ook met fotografie- en filmapparatuur. Adriaan Lubbers schilderde in New York, JCJ Vanderheyden fotografeerde de Mount Everest vanuit de lucht, Roy Villevoye werkte in Nieuw-Guinea, en Barbara Visser reflecteerde met fotowerken op een bezoek aan Japan. Voor de tentoonstelling ontwikkelde Henri Jacobs nieuw werk dat als een leitmotiv door het gebouw meandert en gebaseerd is op zijn verblijf in de Indiase miljoenenstad Calcutta.

De tentoonstelling doorkruiste ruim anderhalve eeuw en toonde momentopnamen: reisimpressies die ter plekke zijn vastgelegd in schetsboeken of geschilderd op kleine paneeltjes. Daarnaast was er aandacht voor terugblikken: de creatieve verwerkingen thuis in het atelier van bijzondere reisherinneringen. Speciale aandacht ging verder uit naar twee aparte types reizen: de rondreis en de nareis. Sommige kunstenaars maakten studieuze rondreizen, zoals fotograaf Ad van Denderen langs de kusten van de Middellandse Zee en Bertien van Manen langs dierbare foto’s in Europese huiskamers. Anderen reisden bekende reizigers na: zo inspireerde Goethe’s Italiëreis de kunstenaars Maarten Beks en Joop Vermeij, fotograaf Paul Huf reisde in het kielzog van Van Gogh door Frankrijk, terwijl Joos van de Plas de Surinamereis van de zeventiende-eeuwse schilderes Maria Sibylla Merian nareisde.

Reiskoorts bij Nederlandse kunstenaars sinds 1850 was de tiende tentoonstelling in de De Hallen Haarlem Zomerserie. Vanaf 2015 wordt in het kader van deze reeks aandacht besteed aan aspecten van het kunstenaarschap. Afgelopen jaar stond ‘de Muze’ als inspiratiebron bij kunstenaars centraal. Bij de tentoonstelling verscheen een ruim geïllustreerde catalogus, uitgegeven door 99 Uitgevers / Publishers uit Haarlem. De tentoonstelling werd mogelijk gemaakt door ruimhartige ondersteuning van de Dr. Marijnus Johannes van Toorn & Louise Scholten Stichting.

Van 7 mei  t/m 30 oktober 2016 was in het Frans Hals Museum een presentatie te zien over reiskoorts bij schilders in de zestiende en zeventiende eeuw. Avontuurlijke kunstenaars als Maerten van Heemskerck en Jan van Scorel ondernamen in de zestiende eeuw al lange reizen naar het zuiden. In de vroege zeventiende eeuw werd een reis naar Italië zelfs beschouwd als essentieel onderdeel in de ontwikkeling van een kunstenaar. Italië was de ultieme bestemming om Romeinse overblijfselen te bestuderen en het werk van grote meesters als Michelangelo te bewonderen. Maar kunstenaars reisden ook naar andere oorden. Zo vertrok de Haarlemse schilder Frans Post op uitnodiging van gouverneur-generaal Johan Maurits naar Brazilië. Van zijn hand zijn enkele prachtige schilderijen van Braziliaanse landschappen overgebleven.