Het RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis werkt momenteel aan de publicatie van een digitale monografie en beredeneerde oeuvrecatalogus van het werk van Frans Hals, geschreven door Hals-expert prof. dr. Claus Grimm. De RKD Study Frans Hals and his workshop zal in het najaar van 2023 verschijnen.

Frans Hals
Frans Hals (1582/83-1666) geldt als een van de belangrijkste Hollandse meesters uit de zeventiende eeuw. De Haarlemse schilder werd vooral bekend door zijn treffende portretten, kleurrijke genrevoorstellingen en grote schuttersstukken, maar ook vanwege de enorme invloed die hij had op kunstenaars in de negentiende en vroege twintigste eeuw, evenals op de ontwikkeling van de moderne schilderkunst in het algemeen. De grootste verzameling van zijn schilderijen is tegenwoordig te vinden in het Frans Hals Museum in Haarlem.

Eerdere catalogi
In vergelijking met Rembrandt en Vermeer is Frans Hals minder bekend, hoewel hij het onderwerp is van vele artikelen, catalogi, tentoonstellingen en onderzoeksprojecten. De eerste catalogi van zijn oeuvre werden samengesteld door bekende kunsthistorici, onder wie Wilhelm Bode (1883), RKD-oprichter Cornelis Hofstede de Groot (1910) en Wilhelm Valentiner (1912). Deze zijn echter niet te vergelijken met de uitgebreide catalogue raisonné die Seymour Slive publiceerde in 1970-1974. Deze driedelige catalogus omvat kritische analyses van alle schilderijen van – of in verband gebracht met –

Frans Hals, inclusief literatuurverwijzingen en herkomstinformatie. Sindsdien zijn er vele nieuwe publicaties over het werk van Hals verschenen. Tevens zijn er nieuwe mogelijkheden en technieken voor kunsthistorisch en technisch onderzoek beschikbaar gekomen, reden waarom de catalogus van Slive nu voor herziening vatbaar is.

Oeuvre van Frans Hals
In de loop der tijd varieerde de omvang van Hals’ geaccepteerde oeuvre sterk. In 1910 noemde Hofstede de Groot meer dan 400 werken, maar dit aantal nam de daaropvolgende decennia snel af. In 1974 ging Slive uit van 222 overgeleverde authentieke schilderijen van de meester en minstens 20 verloren gegane stukken, terwijl Claus Grimm in er in zijn monografie van 1989 nog slechts 145 noemde. Deze toeschrijvingen waren het gevolg van een keuze op basis van een stilistische analyse. Er waren slechts twee mogelijkheden: een schilderij was ofwel gemaakt door Hals zelf, of door iemand anders. Deze benadering kan echter niet langer worden gehandhaafd, omdat in veel gevallen door vergelijking van kleinere details de betrokkenheid van meerdere handen aan het licht kwam.

RKD Study
In de te verschijnen RKD Study Frans Hals and his workshop presenteert Claus Grimm zijn beredeneerde catalogus van alle kunstwerken van Hals, inclusief de schilderijen waarvan de toeschrijving minder eenduidig is. Ook komt Grimms theorie over de werkplaats van Hals en zijn samenwerking met andere kunstenaars uitvoerig aan bod. Dankzij nieuwe inzichten verkregen door technisch onderzoek en dankzij de nieuwe mogelijkheden die digitale foto’s van hoge resolutie bieden bij het vergelijken en analyseren van kunstwerken tot in de kleinste details, meent Grimm onderscheid te kunnen maken tussen de (delen van) kunstwerken die door Hals zelf zijn geschilderd, en welke door zijn assistenten. Een groot aantal detail-afbeeldingen zal in de RKD Study worden opgenomen, zodat de lezer inzicht krijgt in Grimms beweegredenen om schilderijen toe- dan wel af te schrijven. Verder zullen honderden afbeeldingen van de schilderijen van Frans Hals worden ingevoerd in RKD images, zodat documentatie, literatuur, herkomstgeschiedenis en materiaaltechnische informatie online toegankelijk en integraal doorzoekbaar worden via RKD Explore.

Redactieteam en adviesraad
Het RKD ontwikkelt de publicatie in samenwerking met het Frans Hals Museum, dat met het Frans Hals Research Center een platform biedt aan onderzoek naar de atelierpraktijk van Frans Hals. De productie van een digitale monografie en oeuvrecatalogus van deze omvang vergt een grote inspanning en is een belangrijk project voor het RKD. Het redactieteam bestaat uit projectleider Ellis Dullaart, redacteur Nadja Garthoff en adviserend redacteur dr. Norbert Middelkoop (Frans Hals Museum). Voor inhoudelijk advies kan de redactie daarnaast een beroep doen op de adviesraad bestaande uit prof. dr. Frans Grijzenhout (Universiteit van Amsterdam), Bart Cornelis (National Gallery Londen) en Friso Lammertse (Rijksmuseum).

De RKD Study Frans Hals and his workshop zal in het najaar van 2023 verschijnen, gelijktijdig met de Frans Hals tentoonstelling in de National Gallery in Londen (30 september 2023 t/m 21 januari 2024), die later zal doorreizen naar het Rijksmuseum (15 februari 2024 t/m 9 juni 2024).