Dit schilderij laat zien hoe de heilige Lucas een portret maakt van Maria met het kindje Jezus. Lucas werd daarom de beschermheilige van kunstenaars. Maarten van Heemskerck schilderde Lucas terwijl hij aan het werk is, vlak voordat Heemskerck in 1532 zelf naar Rome vertrok. Hij schonk het schilderij aan het Sint-Lucasgilde in Haarlem, de beroepsvereniging van kunstenaars waar hij lid van was. Dat blijkt uit het briefje linksonder in het schilderij. Mocht hij niet terugkeren uit Italië, dan was dit werk in ieder geval een bewijs van zijn kunstenaarschap.

Het schilderij is opgebouwd uit twee delen en hing oorspronkelijk bij het altaar van het Sint-Lucasgilde in de Grote Kerk, ook bekend als de Sint-Bavokerk in Haarlem. Kort na Heemskercks dood werden de twee panelen samengevoegd tot één schilderij. Tijdens een recente restauratie zijn de delen weer van elkaar gescheiden, zodat je het werk nu ziet zoals Heemskerck het bedoeld heeft.

Opvallend is de man rechts op het schilderij, die de hand van de schilder leidt. Deze figuur staat symbool voor inspiratie. Hiermee laat Heemskerck zien dat kunst niet alleen handwerk is, maar ook een intellectuele bezigheid.Het gezicht van deze man is een zelfportret van Heemskerck.

Maarten van Heemskerck

Maarten van Heemskerck werd geboren in Heemskerk in 1498 en werkte het grootste deel van zijn leven in Haarlem. Hij werkte enige tijd in het atelier van Jan van Scorel, bij wie hij de Italiaanse schilderkunst leerde kennen. Heemskerck reisde in 1532 naar Rome, waar hij zich liet inspireren door de kunst van Michelangelo en Rafaëlén (vooral) door de antieke beeldhouwkunst. Na zijn terugkeer schilderde hij vooral portretten en mythologischevoorstellingen, vaak met een vernieuwende en realistische stijl.

Bekijk het werk in het museum

De heilige Lucas schildert de Madonna is nu te zien in de vaste opstelling van het Frans Hals Museum in Haarlem. Sinds 1913 maakt het schilderij deel uit van de collectie van het Frans Hals Museum. Je vindt het werk op de locatie Groot Heiligland. Het museum is geopend van dinsdag tot en met zondag, van elf tot vijf uur. Tickets bestel je eenvoudig online via de website van het museum. Wil je een reproductie van het schilderij? Kijk dan in de printshop van het museum.