De tentoonstelling Emoties –  Geschilderde gevoelens in de Gouden Eeuw is van 11 oktober 2014 tot en met 15 februari 2015 te zien in het Frans Hals Museum. De tentoonstelling laat aan de hand van thema’s als Lijden en Wanhoop, Liefde en Lust, Vreugde en Vrolijkheid zien hoe schilders in de 16^e en 17^e eeuw emoties geloofwaardig uitbeeldden. Vrijwel niets in de schilderkunst van de Gouden Eeuw was immers belangrijker dan het overtuigend in beeld brengen van menselijke emoties. De bekende kunsthistoricus en publicist Gary Schwartz stelt de tentoonstelling samen.

Volgens kenners was de schoonheid van een schilderij niet half zo belangrijk als de hartstochten die er in te zien waren. Maar hoe gaven schilders die twijfel, angst, ontzetting of woede weer op doek? En hoe lezen wij van het uiterlijk die innerlijke gevoelens af? Is het gezicht daadwerkelijk de spiegel van de ziel? Gastconservator Gary Schwartz, die de tentoonstelling heeft samengesteld op basis van een concept van conservator Anna Tummers, laat bezoekers kennismaken met de verschillende inzichten en theorieën die in de 17^e eeuw bestonden over hoe het schilderen van emoties het best kon worden uitgevoerd. Aan het einde van de tentoonstelling krijgt de bezoeker aan de hand van actueel wetenschappelijk onderzoek inzicht in hoe wij, als toeschouwers in de 21^ste eeuw, uitgebeelde emoties zien en ervaren.

De tentoonstelling bevat meer dan 50 werken uit de collectie 16e en 17e-eeuwse schilderijen van onder andere het Frans Hals Museum, het Rijksmuseum, het Mauritshuis, Museum Boijmans van Beuningen, Musée des Beaux-Arts de Strasbourg, Teylers Museum, het Centraal Museum en enkele particuliere binnen- en buitenlandse verzamelingen. Het Museum der bildenden Künste in Leipzig leent het beroemde schilderij De Mulat van Frans Hals uit. Behalve schilderijen van Hals toont de tentoonstelling historiestukken, genreschilderijen en portretten van meesters als Pieter Lastman, Rembrandt, Claes Moyaert, Jan Steen en Frans van Mieris. Een hoogtepunt is een weinig bekende, monumentale Doornenkroning van Christus door de Haarlemse schilder Jan Miense Molenaer.

Volgens de beroemde schildersleraar Karel van Mander was het geloofwaardig uitbeelden van emoties ‘de ziel’ van het werk. In zijn Schilder-boeck uit 1604 wijdde hij een hoofdstuk aan de correcte uitbeelding van de emoties. Volgens Van Manders latere collega Willem Goeree schuilde in de uitbeelding van de emoties ‘de grootste kracht van de hele schilderkunst’. In de 17e eeuw werd in boeken en prenten in groot detail uitgelegd en afgebeeld hoe een innerlijk gevoel was af te lezen aan een uiterlijke beweging of pose. Rembrandt daarentegen raadde zijn leerlingen aan om als een soort acteur de emoties uit te beelden die ze wilden schilderen. In een aantal zelfportretetsen oefende Rembrandt de uitbeelding van extreme emoties. Vroeg werk van zijn hand is te zien in de tentoonstelling.