Pieter Claesz (Berchem 1596/97 – Haarlem 1660) was één van de belangrijkste stillevenschilders in de zeventiende eeuw. Hij is de eerste kunstenaar die alledaagse voorwerpen, zoals een roemer, een tinnen bord en een haring, zo weet weer te geven dat er een betoverende schoonheid van afstraalt. De gevulde roemers glanzen in het zachte licht. De olijven, verse vruchten, knapperige broodjes en pasteien doen je het water in de mond lopen. Vele voorwerpen zijn echter niet toevallig gekozen. Ze verwijzen naar de kortstondigheid van het leven: de verwelkende bloem, het horloge, de schedel, het omgevallen glas, de opbrandende kaars. Voor het eerst wordt er een tentoonstelling gewijd aan de stillevens van Pieter Claesz, die zal bestaan uit circa 45 topstukken.

Het werk van Pieter Claesz, die zich in 1620 in Haarlem had gevestigd, is in drie perioden in te delen. Tot 1625 laten zijn stillevens een gedekte tafel zien met vaatwerk, drinkglazen, eetgerei, spijzen en vruchten. Het kleurgebruik is fris en helder. Daarna vindt er een opmerkelijke vereenvoudiging plaats. Het aantal voorwerpen wordt teruggebracht tot een enkel glas, een bord en een haring met een broodje. Het zijn verbeeldingen van een eenvoudige maaltijd. De soberheid die de zeventiende-eeuwse dominee vanaf de kansel preekte, lijkt terug te komen in deze eenvoudige ‘ontbijtjes’ en ‘banketjes’. Pieter Claesz is samen met Willem Heda de belangrijkste schilder van dit soort stillevens, die ook wel ‘monochrome banketjes’ genoemd worden omdat ze uitsluitend geschilderd zijn in grijze, bruine en groene tinten. Vooral Haarlemse meesters schilderden dit soort ‘banketjes’.

Vanaf ongeveer 1640 maken deze stillevens plaats voor composities met een uitbundiger kleurgebruik. Het aantal voorwerpen neemt toe en toont een grote variëteit aan kostbare schalen en duur glaswerk, en een overdaad aan vruchten, bloemen, wild en gevogelte. Dit late werk inspireerde meesters als Jan Davidsz. de Heem, Abraham van Beyeren en Willem Kalf, die uitblonken met dit soort  pronkstillevens. Pieter Claesz heeft met zijn schilderijen groot succes gehad en werd al tijdens zijn leven op grote schaal gekopieerd, geïmiteerd en nagevolgd.

De schilderijen zijn afkomstig uit gerenommeerde openbare en particuliere verzamelingen in Europa en de Verenigde Staten. De meeste zijn nog niet eerder in Nederland geëxposeerd. Bovendien zullen er enkele stillevens van voorlopers, tijdgenoten en navolgers van Pieter Claesz te zien zijn.