Het Frans Hals Museum presenteert vanaf 12 april The Art of Drag, de eerste tentoonstelling in Nederland over drag vanuit een kunsthistorisch perspectief. Drag is overal. Denk aan het populaire tv-programma RuPaul’s Drag Race en Songfestival-winnaar Conchita Wurst. Maar het is zeker niet nieuw. Al in Griekse tragedies werd aan drag gedaan en op theatrale wijze de spot gedreven met stereotype genderrollen. In The Art of Drag laat het Frans Hals Museum een selectie zien van unieke moderne en hedendaagse kunst, waarin kunstenaars hun liefde voor drag uiten op manieren die nog regelmatig op weerstand stuiten.

Drag is kunst
Voor beeldend kunstenaars zijn drag en crossdressing al eeuwenlang geliefde onderwerpen, al is dat lang niet bij iedereen bekend. Hartjesdag, de van oorsprong Haarlemse feestdag waarop mannen als vrouwen verkleed gingen en andersom, is rond 1900 vaak geschilderd. Sommige kunstenaars deden zelf aan crossdressing of drag zoals Ferdinand Erfmann (1901-1968). Anderen, zoals Kees van Dongen (1877-1968), maakten portretten van mensen die door deze uitingsvormen zichzelf konden zijn. In de tentoonstelling vind je ook hedendaagse kunstwerken van onder anderen Sarah Lucas (1962), Gillian Wearing (1963, Turner Prize 1997) en Julius Thissen (1993) die breken met de verwachtingen rond mannelijkheid en vrouwelijkheid van nu. Werken van Sin Wai Kin (1991) en Yamuna Forzani (1993) zijn afgelopen jaar aangekocht door het Frans Hals Museum en worden in deze tentoonstelling voor het eerst getoond in het museum. The Art of Drag is een viering van jezelf kunnen zijn, van vrijheid en uitbundigheid!

We are all born naked and the rest is drag
Hoe definieert wat je draagt, wie je bent? Wat is de relatie tussen kleding en identiteit? “We are all born naked and the rest is drag”, aldus RuPaul Andre Charles: dragqueen, bedenker en presentator van het wereldberoemde tv-programma RuPaul’s Drag Race. Onze keuzes worden gevoed door de (ongeschreven) culturele regels over hoe mannen en vrouwen eruit horen te zien. Ook als je weinig aandacht besteedt aan je uiterlijk, of niet stilstaat bij of je je specifiek als man of als vrouw kleedt. Het uitdagen van heersende gendernormen door kleding en/of make-up noemen we drag. Toch is drag tegelijkertijd veel meer dan dat. Voor verschillende mensen betekent drag iets anders en dat kunnen bezoekers ontdekken in The Art of Drag.

Drag, niets nieuws
De Nederlandse kunstenaar Ferdinand Erfmann (1901-1968) staat bekend om zijn schilderijen van robuuste, androgyne figuren in sterk gestileerde settingen. Hij schilderde vooral ’s nachts, vaak in vrouwenkleding en opgemaakt. Hij gaf zijn droomwereld weer in vrouwen met forse ledematen, zoals hij zelf schreef: “Verschijningsvormen die uit mijzelf voortkomen”. In een tijd waarin er weinig maatschappelijke acceptatie was voor drag, bood zijn dragkunst hem een veilige haven om zichzelf te zijn. Met zijn kunst probeerde Erfmann het verschil tussen man en vrouw op te heffen. Voor zijn schilderijen haalde hij inspiratie uit tekeningen en foto’s van zichzelf in verschillende drag alter ego’s. Erfmanns notitieboekjes, geven een uniek inkijkje in zijn passie voor drag en de inspiratie en troost die drag hem gaf.

Vrouwen met de broek aan
In de tentoonstelling ziet de bezoeker ook hoe kleding een rol speelde in vrouwenemancipatie. Rond 1900 toonden vrouwen uit welvarende sociale klassen met het toe-eigenen van ‘mannelijke’ kledingstukken, zoals stropdassen, colberts, broeken en korte kapsels hun strijd voor gelijke rechten tussen man en vrouw. Zo maakte Theo Van Rysselberghe een portret van zijn eigenzinnige dochter Élisabeth in los vallende blouse (zonder korset!) met een destijds ‘mannelijke’ stropdas. Nu zijn vrouwen in broeken en met korte kapsels heel normaal. Maar in hun tijd werden deze moderne, zich emanciperende vrouwen vaak gezien als rariteiten en zelfs denigrerend ‘manwijven’ genoemd.

Publicatie The Art of Drag
Bij de tentoonstelling The Art of Drag verschijnt een gelijknamige Nederlandstalige publicatie van ca. 128 pagina’s, geschreven door conservatoren van het Frans Hals Museum Manique Hendricks en Maaike Rikhof en uitgegeven door Uitgeverij Waanders. De kunstwerken in de tentoonstelling zijn hier geplaatst in de bredere, internationale geschiedenis van drag en crossdressing in de kunst – van Shakespeares theaterstukken tot ballroomcultuur. Er zijn niet veel kunsthistorische boeken over dit onderwerp, al helemaal niet in Nederland. Het Frans Hals Museum hoopt dat dit een stimulans is voor meer onderzoek.

The Art of Drag is van 12 april 2024 tot en met 13 oktober 2024 te zien in locatie HAL (Grote Markt 16) van het Frans Hals Museum in Haarlem. De tentoonstelling wordt mede mogelijk gemaakt door de VriendenLoterij.